Abdullah Efendi’nin Rüyaları Özeti ve İncelemesi

Eser Adı: Abdullah Efendi’nin Rüyaları
Abdullah Efendi’nin Rüyaları Eserinin Yazarı: Ahmet Hamdi Tanpınar
Abdullah Efendi’nin Rüyaları Eserinin Türü: Hikaye
Eserin Özellikleri: Beş hikayenin beşinde de yazar, değişik kişiler gibi görünerek kendi iç dünyasının kargaşasını yansıtır.

Abdullah Efendi’nin Rüyaları Özet

Kitaba adını veren ilk hikaye olan Abdullah Efendi’nin Rüyaları’nda yaşlı anasıyla yaşayan, kırkını aşkın Abdullah Efendi, küçük bir lokantada, içki masasında gülüp konuşmakta olan beş arkadaşın arasında, yan masalardan birindeki bir kadına dalarak, söz geçiremediği ikinci kişiliğinin yalnızlığına geçer; üç sene öncesine ait bir rüyanın etkisiyle kendine ve çevre-ye yabancılaşır. Arkadaşlarıyla gittiği genelevlerde yeni yeni sanrılarla gerçek-gerçeküstü karşıt kutuplar arasında bocalar. Yanmakta olduğunu gördüğü meyhane ile birlikte sanki birinci varlığı da yanmıştır.

İkinci hikaye Geçmiş Zaman Elbiseleri’nde, Ankara’da bir arkadaşıyla gittiği Keçiören’de bir bağ eğlencesinden, içki ve kumarda önce çok kazanmış, sonra tamamen kaybetmiş, tek başına dönüşte, karanlık yolda bir kaza geçirir; bilmediği bir eve alınır. Orada karşılaştığı, ruh hastası bir genç kadınla yaşlı erkeğin gerçek kimlikleri hayatının sırlarından biri olarak kalacaktır Çünkü kadın da, erkek de birbirlerini, ayrı zaman parçaları içinde biri ötekinin dediğinden çok farklı tanıtmışlar, sabahleyin de o daha uyanmadan, bilinmeyen bir eve taşınarak ortadan kaybolmuşlardır.

Bir Yol Hikayesi, İstanbullu bir erkek ağzından anlatılır: Bu kadar senelik karısı ve çocuklarıyla mutlu bir aile çevresinde adam, İstanbul’dan sık sık ayrılışlarında, İzmit’ten sonra bir yerde gördüğü küçük bir yolun özlemiyle doludur: Bu yol, her seferinde ona aynı saadet his-sini verir, onu kendine çeker, ona trenden oracıkta inip uzletinde kaybolmak ihtiyacını duyurur. Fakat adam çok iyi bilir ki, bunu yapamayacaktır. Dördüncü hikâyenin kahramanı Erzurumlu Tahsin; hali vakti yerinde bir ailenin oğlu olduğu, İstanbul’da hukuk öğrenimi yaptığı halde sonradan birdenbire dünyayı boşlamıştır; bir meczup hayatı yaşamaktadır. Hikayeci onu son defa 1942 sonbaharında o bölgeyi Kars’a kadar altüst eden bir deprem gecesinde görür, bir süre konuşur onunla.

Tahsin, o geceden sonra gene kayıplara karışmıştır. Son hikaye Evin Sahibi, bir hastanede yapılmış gözlemlerini birinci şahıs ağzından yazıya geçişi; hastanede tutulmuş notlar toplamıdır. Kendi hayatından da sık sık kesitler verdiği, masallardan da yararlandığı öyküsünde Tanpınar; yakını, yabancısı, tanıdığı hastaların, gördüğü ölümlerin yorumunu, felsefesini yapar. Tanpınar estetik ve üslubunun en güzel örneğini bizce bu hikâyede verir. – Ruh gurbetlerinde gezintiler, gözlemler olarak özetlenebilecek bu beş hikayesinde yazar, bir şair sezgisi ve bir fikir adamı dikkatiyle, hikayeciden çok, özlü bir denemeci kişiliği göstermektedir.