Divan Edebiyatında Mensur Türler
Divan Edebiyatında Mensur Türler
- Tarih-Vakayiname
- Tezkire
- Tezkire
- Münşeat
- Letaifname
- Seyahatname
- Sefaretname
- Kısas-ı Enbiya
- Fütüvvetname
Tarih-Vakayiname: Tarih geçmişi anlatan, resmi olmayan yapıtlardır. Vakayiname, resmi tarih yazılarıdır. Tarih yazarlarına “müverrih”, resmi tarih yazarlarına ise “vakanüvis” adı verilir. Naima, Peçevi, Aşık Paşazade, Ahmet Cevdet Paşa, Mütercim Asım önemli tarihçilerdir.
Tezkire: Edebiyatçıların, sanatçıların ya da başka alanlarda ün yapmış kişilerin kısa hayat hikayelerine ve özelliklerine ya isimlerinin harf sırasına ya da zaman sırasına göre düzenlenen biyografi kitaplarıdır. Türkçe ilk şairler tezkiresini Ali Şir Nevai yazmıştır. Osmanlıca ilk şairler tezkiresi, Sehi Bey’in “Heşt-Behişt” adlı yapıtıdır. Cumhuriyet döneminde İbnülemin Mahmut İnal bu geleneği Son Asır Türk Şairleri adlı kitabıyla sürdürmüştür. Edebiyatımızdaki bazı tezkireler şunlardır: Gülşen-i Şuara, Kınalızâde Tezkiresi, Riyazi Tezkiresi, Belig Tezkiresi, Silahtar Tezkiresi, Latifi Tezkiresi vb.
Münşeat: Mektupların, resmi yazıların, güzel yazı örneklerinin ve kısa mensur metinlerin bir araya toplandığı yapıtlardır.
Letaifname: Fıkraların, hicivlerin, mizahi metinlerin bir araya getirildiği yapıtlardır.
Seyahatname: Bir kişinin gezip gördüğü yerlerin güzellikleri, ayırıcı insanlarının örf ve adetleri hakkında yazdığı gezi yazılarının toplandığı eserlerdir. Bu türün en önemli örneği Evliya Çelebi’nin “Seyahatname”sidir.
Sefaretname: Seyahatnamenin özel bir türüdür. Yabancı bir ülkeye elçi olarak gönderilen bir görevlinin o ülkenin siyasi’ yapısı, örf ve âdetleri, gelişmişlik düzeyi, değişik özellikleri hakkındaki izlenimlerine yer verdikleri yapıtlardır. En karakteristik örneği, Yirmisekiz Mehmet Çelebi’nin “Sefaretname-i Fransa”dır.
Kısas-ı Enbiya: Peygamberlerin hikâyelerini anlatan yapıtlardır. Türk edebiyatında ilk örneği Rabguzi’nin “Kısasü’l-Enbiya” adlı yapıtıdır. En güzel örneği ise Ahmet Cevdet Paşa’nın “Kısasü’l- Enbiya” adlı yapıtıdır. Siyasetname: Devlet yönetiminde görev alacak yönetici adaylarına devletin nasıl yönetileceği hakkında bilgi veren, öğütlerde bulunan ahlâki-didaktik yapıtlardır.
Fütüvvetname: Fütüvvet, “mertlik, gençlik, cömertlik, soy temizliği” demektir. Ahilik teşkilatının esaslarını anlatan yapıtlardır. En önemlisi Haliloğlu Yahya Burgazi’ye aittir. Fütüvvetnameler, ahilerin el kitabı sayılır. Fütüvvetin, yani eski esnaf teşkilatının adap ve erkânını, teşkilat üyelerinin uymaları gereken usul ve kuralları halk diliyle anlatan bir çeşit yönetmeliklerdir. Mensur biçimdedir.
Yazar Hakkında
