Dil ve Kültür İlişkisi

• Dil, insanın dış dünyayla bağlantı kurmak için oluşturduğu ses, işaret, sembol ve hareketler sistemidir.
• Kültür, tarihsel, toplumsal gelişme süreci içinde oluşturulan bütün maddi ve manevi değerler ile bunları oluşturmada, sonraki nesillere aktarmada kullanılan araçların bütünüdür.
• Milletin dili ile ifade ettiği sözlü, yazılı her şey kültür kavramının içine girer.
• Din, dil, tarih, savaşlar, göçler, ziraat, sanat dalları, hukuk, coğrafya, çevre, ahlak, ticaret, ekonomi ve politika kültürü oluşturan ögeler arasında sayılır.
• Dil, Millî kültürün oluşmasını sağlar.
• Her türlü bilim, kültür ve sanat etkinlikleri dil sayesinde gerçekleştirilir.
• Dil bireysel ve toplumsal hayatımızın her anına hâkimdir. Hayat felsefemiz, edebiyatımız, müziğimiz, mimarimiz, vs. dille ilişki içindedir ve dilden ayrı düşünülemez.
• Gelenek ve göreneklerimiz, dil olmadan kuşaktan kuşağa aktarılamaz.
• Bir toplumu diğerlerinden ayıran ne varsa onu sonraki kuşaklara aktarır.

Türkçenin Özellikleri 

Dünyadaki her dilin kendine has sesleri, yapısı ve özellikleri vardır. Ayrıca kullanıldıkça ve geliştikçe her dilin bünyesinde bir takım ses olayları (ses düşmesi, ses türemesi, ses değişmesi, ses benzeşmesi vs.) oluşur. Dünyanın en köklü dillerinden olan Türk dilinin de kendine has özellikleri vardır.

Dil İçindeki Farklılıklar 

Dil, sürekli bir evrim içindedir. Kimi sözcükler tarih sahnesinden çekilir, ihtiyaçlar yeni sözcükler doğurur. Her dil içinde tarihî, toplumsal, kültürel vs. nedenlerle farklılıklar oluşur. Bu farklılıklar dili, kimi zaman birbirine yakın (şive), kimi zaman da birbirinden uzak (lehçe) birtakım kollara ayırır.

Lehçe

Bir dilin, yazılı metinlerle takip edilemeyen dönemde ayrılmış kollarıdır. Lehçeler ana dilden büyük farklılık gösterir. Türkçenin lehçeleri şunlardır:

• Çuvaşça
• Yakutça

Şive 

Bir dilin, yazılı metinlerle takip edilebilen dönemde ayrılmış kollarıdır. Şiveler, ana dilden ve birbirlerinden çok büyük farklılık göstermez. Ortak sözcük sayısı lehçeye oranla fazladır. Sözcüklerin uğradığı değişim belli bir gayretle anlaşılabilir. Türkçenin başlıca şiveleri şunlardır:

• Türkiye Türkçesi
• Azerbaycan Türkçesi
• Türkmenistan Türkçesi
• Özbekistan Türkçesi
• Kırgızistan Türkçesi
• Kazakistan Türkçesi
• Uygur Türkçesi

Ağız

Belli bir coğrafyada konuşulan şivenin sınırları içindeki yöresel söyleyiş farklılıklarıdır. Türkiye Türkçesi bünyesinde pek çok ağız konuşulur: İstanbul ağzı, Adana ağzı, Erzurum ağzı, Aydın ağzı, Trabzon ağzı, Rumeli ağzı vs.

Yazı Dili 

Belli sınırlar içinde konuşulan ağızlardan birinin, ortak yazı dili olarak kullanılmasıdır. Çerçevesi kurallarla belirlenmiş bir dildir. Kolay kolay değişime uğramaz. Ülkedeki ağızlardan da yaralanır ve onları da birbirine yaklaştırır. Türkiye Türkçesinin yazı dili İstanbul ağzına dayanır.

Konuşma Dili

Günlük hayatta, diğer insanlarla iletişim kurmak için konuşurken kullandığımız dil konuşma dilidir. Doğal ve akıcıdır. Yüz ifadeleri, el – kol hareketleri ve tonlamalarla desteklenebildiğinden, etkilidir. Yazı dilinde uygulanmak zorunda olan kurallar, konuşma dilinde çoğu zaman uygulanmaz. Yazı diline göre daha eskidir. Yazı dili, dilin bütün özelliklerini yansıtmazken konuşma dili yansıtır.

Argo

Toplumun belirli bir kesiminin kendi aralarında anlaşmak için oluşturduğu bir tür dildir. Eski kelimelerden yararlanarak, dildeki kelimelere yeni anlamlar vererek ya da kimi kelimeleri değiştirerek oluşturulur.

Keriz, aynasızı iplemiyor.

Bizim ordinaryüs yine nalları dikmiş.

Zaten kaç gündür yolsuzuz, bir de akbaba önümüze peçeteleri uzattı.

Bu cümleleri dışarıdan birinin anlaması pek kolay değildir. Bu cümlelerle kastedilen anlam yaklaşık olarak şöyledir:

Aptal, polisi önemsemiyor.

Bizim yıllanmış öğrenci arkadaş yine sınıfta kalmış.

Zaten kaç gündür, işimiz iyi gitmiyor, bir de trafik polisi ceza makbuzlarını uzattı.

UYARI! Jargon ile argo aynı şey değildir. Jargon, Aynı meslek veya topluluktaki insanların ortak dilden ayrı olarak kullandıkları özel dil veya söz dağarcığıdır. Tıp jargonu, askerlik jargonu vs.