Edebiyatın Güzel Sanatlar İçindeki Yeri
Sanat ve Güzel Sanatlar
Duygu, düşünce ve hayallerin, etkili bir biçimde ifade edilmesine sanat denir. Bunların çizgi, renk, biçim, ses ve ritim gibi unsurlarla güzel ve kendine özgü bir biçimde anlatılmasına da güzel sanatlar denir.
Güzel Sanatların Özellikleri:
- İnsanın kendini anlatma çabasının bir ürünüdür.
- Estetik bir değer taşır.
- Haz verme amacı güder.
- Hayranlık uyandırır.
- Aynısından bir başka daha olmadığından biriciktir.
- Yaşanılan çağdan, sosyal, kültürel ve toplumsal birikimden beslenir; onlardan izler barındırır.
- Güzellik, etkileyicilik, öğreticilik, evrensellik, yaratıcılık vs. gibi nitelikler taşır.
Güzel Sanatların Sınıflandırılması
Güzel sanatlar, belli bir malzemeye bir form verilerek oluşturulur. Kullanılan malzemenin farklılığı, güzel sanatların sınıflandırılmasını kolaylaştırır.
| Görsel (Plastik) Sanatlar | İşitsel (Fonetik) Sanatlar | Dramatik (Ritmik) Sanatlar |
| Maddeye biçim verenler | Sese ve söze biçim verenler | Harekete biçim verenler |
| Resim | Edebiyat | Sinema |
| Heykel | Müzik | Tiyatro |
| Mimari | Bale | |
| Hat | Dans | |
| Minyatür | Opera | |
| Tezhip | ||
| (boya, kil, tahta, mermer, taş, bronz, çelik vs.) | (dil, sözcük, nota, melodi vs.) |
Sanat ve Zanaat
Öğrenim, deneyim, ustalık ve kabiliyet gerektiren; insanların maddeye olan ihtiyaçlarını karşılayabilmeleri için yaptıkları işlere zanaat denir.
Sanat ve Zanaatın Karşılaştırılması
- Sanat, güzel olanın peşindedir; fayda gözetmez. Zanaatın temel amacı ise faydadır.
- Sanat eserinin bir eşi daha yoktur, biriciktir. Zanaat eserleri ise birbirine benzer, aynısından çok sayıda yapılabilir.
- Sanatta yaratıcılık esastır, zanaatta ise yetenek ve beceri ön plandadır.
- Sanatçı, eğitim sayesinde ilgi alanı ile ilgili belli bir mesafe alabilir. Bununla birlikte ortaya koyduğu esere kendi ruhunu ve bakış açısını yansıtabilmesi esastır.
- Zanaatkâr ise usta-çırak ilişkisi ile bildiklerini kendinden sonrakilere aktarır.
Edebiyat ve Edebi Eser
Duyguları, düşünceleri, olayları söz veya yazı ile güzel ve etkili bir biçimde anlatma sanatına edebiyat denir. Sanat değeri taşıyan, kişide bir güzellik duygusu ve heyecan uyandırmayı amaçlayan metinlere edebi eser (metin) denir.
Edebi Eserlerin Özellikleri
- Bir tema etrafında oluşturulur.
- Dilin işlenmesi ve biçimlendirilmesi sonucu ortaya çıkar.
- Yazılış amacı, okuyucuda bir heyecan veya estetik zevk uyandırmaktır.
- Tek anlam yoktur. Okuyan kişiye, zamana ve mekâna göre farklı anlamlar çıkarılabilir.
- İnsan tarafından ortaya konulması
- İnsanı konu edinmesi
- Amacının estetik duygu uyandırmak olması
Bilim ve Sanat
Bilim, gerçeği arayıp bulmaya ve ona açıklık kazandırmaya dayalıdır. Bilim adamı ulaştığı bir birikimi bütün insanlığın yararına sunmak üzere bilgiyi kullanır. Sanatsa gerçeği, kurguyla harmanlayarak sezdirme çabasındadır. Gerçeği açıklamaz, öğretmeye çalışmaz; o, gerçeğe estetik açıdan yaklaşır. Sanatçı, anlık bir duyguyu başkalarına aktarabilme adına sanata başvurur.
- Bilim doğruyu, sanat güzeli arar.
- Bilim nesnel, sanatsa özneldir.
- Bilim yararlılık taşır, sanatsa estetik zevk barındırır.
- Bilim terimlerle, sanat imgelerle yüklüdür.
- Bilimde düşünceler, sanattaysa duygular ön plandadır.
BÖLÜM SORULARI
Yazar Hakkında
