Şiirde Yapı

Şiirde Yapı
Şiir ses ve söyleyiş sanatıdır. Söyleyiş derken özgünlük demek istiyoruz. Yani iyi şair ele aldığı bir temayı herkesten farklı, kendine has bir üslupla ifade etmelidir. Ses sanatıdır derken şiirdeki müzikaliteyi, başka deyişle ahengi kastediyoruz. Şiirde ahenk unsurların, anlatmadan önce şiirle ilgili ileride sıkça karşılaşacağımız temel kavramları kısaca ele alalım:
1- NAZIM BİRİMİ: Şiiri oluşturan dize kümelerine nazım birimi denir. Nazım birimi dikkate alınarak nazım şekilleri belirlenir.
a- Dize (mısra): Şiirde en küçük nazım birimidir. Bir şiire bağlı olmayan ve başlı başına bir anlamı olan dizelere de “mısra-ı azade” denir. Muallim Naci’nin “Müdhikat-ı dehre ben ölsem de tasvirim güler” dizesi mısra-ı azade (bağımsız dize) örneğidir. Ayrıca bir beytin birbirinin anlamlarını tamamlayan ya da aralarındaki anlam bağı kesin olmayan mısralarına da aynı isim verilir. Yetkinliği, sağlam yapısı, özlü ve çarpıcı anlatımıyla dikkat çeken, her zaman kolayca anımsanabilen, dilden dile dolaşan mısralar “mısra-i berceste” ya da “şah-mısra” diye adlandırılır. “Ne ararsan bulunur derde devadan gayri” dizesi mısra-ı berceste örneğidir.
b- Beyit: Aynı ölçüyle söylenmiş aralarında anlam bütünlüğü bulunan iki dizeye beyit(ikilik) denir.
c- Üçlük: Üç dizeden oluşan nazım birimidir. Üçlük nazım birimi edebiyatımıza batı edebiyatının etkisiyle girmiştir.
d- Dörtlük: Dört dizeden oluşan nazım birimidir.
e- Bent: Şiiri oluşturan dörder, beşer, altışar ve daha fazla dizelik kümelerdir. Bentler dize sayılarına göre beşlik, altılık gibi adlar alır.
2- NAZIM ŞEKLİ: Bir şiirin nazım birimi ve kafiye örgüsüyle ortaya çıkan yapısına “nazım biçimi” denir. Bir şiirin konusuna göre isimlendirilmesine ise “nazım türü” denir.

Halk edebiyatında: koşma, semai, varsağı, destan, mani, türkü…

Divan edebiyatında: gazel, kaside, mesnevi, kıt’a, rubai…

Batı etkisindeki Türk edebiyatında: sone, terzarima, serbest müstezat…

Lys Edebiyat soru dağılımını inceledin mi? İncelemediysen buraya tıklayarak inceleyebilirsin 🙂