Türk Edebiyatında Sembolizm Akımı

Türk Edebiyatında Sembolizm Akımı

♦♦ Ortaya Çıkışı ♦♦ ►

1- 19. yüzyılın son çeyreğinde Batı şiirinde etkili olan edebiyat akımıdır. Daha çok şiirde etkili olan sembolizm yer yer tiyatro ve romanda da etkili olmuştur.
2- Sembolizmin oluşmasında Charles Baudelaire 1850’lerden sonra yazdığı şiirlerle etkili olmuştur. “Dekadanlar” (dekadan: soysuzlaşmış, züppe, düşük) adıyla bilinen grubun sembolizmin oluşmasında etkisi vardır. 1880’li yıllarda Paul Verlaine’i önder kabul eden bir grup şair, Le Decadent adlı dergide parnasizmden farklı sembolizme kaynaklık edecek şiirler yazmıştır.
3- “Sembolizm” adı 1886’da akımın bildirisini hazırlayan Jean Moreas tarafından konmuştur.

♦♦ Sembol Kavramı ♦♦
Sembol, görünür bir şeyin görünür işaretidir. Sembol, kendisinden başka bir şeyi muhakeme, çağrışım, alışkanlık veya tesadüfen temsil eden veya akla getiren bir şeydir. Sembol, yarısı ifade edilmemiş, belli olmayan bir mecazdır. Sembol, ifade edilen şeye ikinci bir anlam verebilmektir.

♦♦ Özellikleri ♦♦

1- “Sanat sanat içindir” anlayışı benimsenmiştir.
2- Realizm, natüralizm ve parnasizmin dış gerçekliği nesnel bir biçimde yansıtma anlayışına karşı iç gerçekliği yansıtmayı amaçlamışlardır. Dış dünyada gördüğümüz her nesne bir varlığın “göz alıcı giysisi”nden başka bir şey değildir derler. Onlara göre, dış dünyaya hayal gücü şekil verir. Sembolist şiirler anlam bakımdan oldukça kapalıdır. Klasisizm ve parnasizmdeki anlam açıklığı yerine kapalı, güç anlaşılan, her okuyanın kendisine göre yorumlayabildiği bir anlayış vardır.
3- Sembolist şiirde “musiki” endişesi vardır. Varlıkların gizli ruhunu sadece dille anlatmak, sezdirmek olanaksızdır; bu nedenle musikiden yararlanırlar. Şiirdeki musiki dilin olanaklarıyla sınırlı olan bir musikidir. Sembolist sanatçılar; klasik nazım biçimi, nazım birimi, dize yapısı, ölçü ve uyak anlayışının dışına çıkarak kendi anlayışlarına göre davranmışlardır. Böylece sembolist şiirde “serbest şiir” anlayışı ortaya çıkmıştır.
4- Sembolist şiir bireyseldir. Sembolistlerin günlük yaşam ve toplumsal sorunlarla doğrudan bir ilgisi yoktur.
5- Sembolist şiirde “lirizm” hâkimdir. Lirizm, büyük ölçüde melankoli, hüzün ve karam-sarlık atmosferi içinde ortaya çıkar.
6- İmgeye, mecazlara ve sembollere dayalı bir anlatım benimsenmiştir. İstiare, teşbih-i beliğ, benzetme, mecaz gibi sanatlar sıkça kullanılmıştır. Sararmış yapraklar, gün batımları, durgun göller gibi niteleyici ifadeler sıkça kullanılmıştır.

♦♦ Görüşler ♦♦
1- Verlaine:”Musiki her şeyden önce musiki; / Onun için tekli mısradan şaşma. / Kıvrak olur erir havada sanki; / Ağır aksak söyleyişe yanaşma.” der.
2- Jean Moreas: “Sembolist şiir, öğretinin, tumturaklı anlatımın, sözde duygusallığın, objektif tasvirin düşmanıdır.” der.
3- Mallarme: “Şiir, özündeki ahenkle kullanılmış insan dili yardımıyla varlığın dış görün-tülerinin gizli anlamını ifade etmektir.” der.
4- Ahmet Haşim: “Şiirin lisanı (dili) `nesir’ gibi anlaşılmak için değil, fakat duyulmak üzere vücut bulmuş, musiki ile söz arasında, sözden ziyade musikiye yakın mutavassıt (ortalama) bir dildir.”, “Şiir düzyazıya çevrilemeyen bir nazımdır.”, “Şiirde anlam bulmak için şiiri deşmek, eti için bülbülü öldürmek gibidir. En güzel şiirler anlamlarını okuyucunun ruhundan alan şiirlerdir. Şiirde önemli olan anlam değil söyleyiş özellikleridir.” der.

♦♦ Temsilcileri ♦♦
Edgar Allen Poe, Charles Baudelaire, Stephane Mallarme, Paul Verlaine, Paul Valery, Arthur Rimbaud, Emile Verhaeren, Maurice Maeterlinck, Jean Moreas, Henri Regnier
Sembolizmden etkilenen Türk edebiyatı sanatçıları arasında Cenap Şahabettin, Ahmet Haşim, Ahmet Muhip Dıranas, Cahit Sıtkı Tarancı, Ahmet Hamdi Tanpınar, Necip Fazıl Kısakürek vardır.

Türk Edebiyatını etkileyen diğer akımlar:
Dadaizm Akımı
Fütürizm Akımı
Kübizm Akımı
Sürrealizm Akımı
Sezgicilik Akımı