Milli Edebiyat Dönemi Sanatçıları ve Eserleri

ÖMER SEYFETTİN (1884-1920)

Klasik öykü türünün Türk edebiyatında ve milli edebiyat dönemi sanatçıları arasımdaki ilk büyük temsilcisidir. Serim, düğüm, çözüm bölümleriyle geliştirilen, olaylara dayanan ve genellikle beklenmedik sonuçlara ulaşan öyküleriyle Türk edebiyatında Maupassant tarzını temsil eder. Öykülerinin bir bölümünde, kendine güvenini yitirmiş Türk toplumuna moral vermek amacıyla milli tarihin kahramanlık sayfalarından alınmış konuları işlemiştir. Türkçülük akımının öncülerinden sayılan Ömer Seyfettin, Türkçenin sadeleşmesi için büyük çaba harcamıştır.

Ömer Seyfettin Eserleri

Bomba, Yüksek Ökçeler, İlk Düşen Ak, Gizli Mabet, Asilzadeler, Bahar ve Kelebekler, Beyaz Lale (öykü); Efruz Bey (roman)…

ALİ CANİP YÖNTEM (1887-1967)

Sanat yaşamı Fecr-i Âti topluluğunda başlamıştır. Milli Edebiyat Akımı’na manzume ve makaleleriyle katılmıştır. Okul kitaplarıyla ve edebiyat tarihimiz üzerine yaptığı araştırmalarla tanınmıştır.

Ali Canip Yöntem Eserleri

Geçtiğim Yol (şiir); Milli Edebiyat Meseleleri ve Cenap Bey’le Münakaşalarım; Ömer Seyfettin Hayatı ve Eserleri (inceleme)…

ZİYA GÖKALP (1876-1924)

Türkçülük akımının düşünce önderi olarak tanınır. Hece ölçüsüyle yazdığı şiirlerinde halkın eğitimini amaçlayan didaktik özellikler ağır basar. Manzumelerinin bir bölümü ise konularını folklordan, Türk tarihinden ve destanlardan alır. Her sorunu Türkçülük anlayışıyla ele alan Ziya Gökalp, Türk toplumuyla ilgili görüş ve önerilerini “Türkçülüğün Esasları” adlı yapıtında belirtmiştir. Sade Türkçenin gerçekleşmesi ve milli bir edebiyatın oluşması için “yazı dili”, “konuşma dili” ayrımının kalkmasını savunan Ziya Gökalp’in diğer önemli özelliği de Durkheim’ın “içtimai mefkûrecilik” (toplumsal ülkücülük) diye tanımlanan görüşlerini Türk toplumunun koşullarına uygulayan ünlü bir toplumbilimci oluşudur.

Ziya Gökalp Eserleri

Kızılelma, Yeni Hayat, Altın Işık (şiir); Türkçülüğün Esasları, Türkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmak, Türk Medeniyeti Tarihi (toplumsal araştırma ve inceleme)…

FUAT KÖPRÜLÜ (1890-1966)

Sanat yaşamına Fecr-i Âti topluluğunda başlamıştır. Tarih ve edebiyat tarihi alanlarındaki çalışmalarıyla tanınmış bir bilim adamıdır. Türk edebiyatı tarihini bilimsel yöntemlerle incelemiş; geniş alanlara ve dallara ayrılmış olan Türk edebiyatını bütünleştirmiş ve bir bütün olarak bilim dünyasına tanıtmıştır.

Fuat Köprülü Eserleri

Edebiyat Araştırmaları, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Türk Edebiyatı Tarihi, XVI. Asır Sonuna Kadar Türk Saz Şairleri, Türk Saz Şairleri Antolojisi (inceleme kitapları, makaleler)…

MEHMET EMİN YURDAKUL (1869-1944)

Servet-i Fünuncularla yaşıt olduğu halde onlara katılmayarak hece ölçüsüyle ve sade bir dille yazdığı yurt ve kahramanlık şiirleriyle tanınmıştır. 1897 Türk-Yunan Savaşı’yla ilgili yazdığı “Cenge Giderken” adlı şiiriyle ün kazanmıştır. Milli Edebiyat Akımı’nın yolunu açan Mehmet Emin Yurdakul, sade dille ve hece ölçüsüyle yazdığı şiirlerle edebiyatımızda önemli bir yer tutar. Türkçülük akımının öncülerinden sayılır. Batı şiirinden alınan nazım şekillerini de kullanan Mehmet Emin Yurdakul, şiirde iç ahengi göz ardı ettiği, hece ölçüsünü yalnız dizelerdeki hecelerin sayıca eşit olması biçiminde mekanik bir anlayışla kullandığı, şiirselliği yakalayamadığı için eleştirilmiştir.

Mehmet Emin Yurdakul Eserleri

Türkçe Şiirler, Türk Sazı, Turan’a Doğru, Zafer Yolunda, Mustafa Kemal, Ankara (şiir)…

RIZA TEVFİK BÖLÜKBAŞI (1869-1949)

Başlangıçta Servet-i Fünun şairleri tarzında yazmışsa da asıl ününü Halk edebiyatı tarzında yazdığı şiirleriyle kazanmıştır. Sade bir Türkçe ile yazılmış bu şiirler; ölçü, biçim, dil, anlatım ve mecazlar bakımından Âşık ve Tekke edebiyatlarının özelliklerini taşır. Şiirlerinde ünlü halk ozanlarının (Karacaoğlan, Bayburtlu Zihni, Dertli…) açık etkisi görülür. Rıza Tevfik, Halk şiirini örnek tutarak “neoklasik” bir şiir akımı yaratmak istemiş, hece ölçüsüyle şiir yazma yolunu geliştirecek olan “Beş Hececiler“e önayak olmuştur.

Rıza Tevfik Bölükbaşı Eserleri

Serab-ı Ömrüm (şiir); Abdülhak Hâmit ve Mülahazat-ı Felsefiyesi (eleştiri); Ömer Hayyam ve Rubaileri (çeviri)…

UYARI!

Mehmet Emin Yurdakul ve Rıza Tevfik Bölükbaşı, Milli Edebiyat Akımı’nın yayın organı olan Genç Kalemler’in yazı kadrosuna doğrudan katılmamışlardır. Fuat Köprülü de, önceden karşı çıktığı bu akıma Ziya Gökalp’in etkisiyle sonradan katılmıştır.

HALİDE EDİP ADIVAR (1884-1964)

Halide Edip Adıvar, İzmir’in işgalinden sonra yapılan Sultanahmet ve Fatih mitinglerinde etkili konuşmalar yapmış, daha sonra aktif olarak Kurtuluş Savaşı’nda da görev almıştır. 1926’dan 1939’a dek İngiltere, Fransa ve Amerika’da yaşamış olan Halide Edip Adıvar, sonraki yıllarda üniversitede profesör olarak çalışmış, bir dönem milletvekilliği de yapmıştır. İlk romanını 1910’da yayımlayan Halide Edip Adıvar, başlangıçta bireysel duygulara, kadın ruhunun özelliklerini yansıtmaya ağırlık verir. Kurtuluş Savaşı yıllarında toplumsal alana yönelir. Vatan sevgisini, kurtuluş davasını destanlaştırır. Türkçesi pürüzlü ve anlatımı az çok savruk, özensizdir. 1942’de, gelenek ve göreneklerin yön verdiği toplum düzenini konu alan bir “töre romanı” sayılan Sinekli Bakkal’ı yazdı. Kadın psikolojini öne çıkaran Seviye Talip, Handan, Kalp Ağrısı; Kurtuluş Savaşı üzerine yazılan Ateşten Gömlek, Vurun Kahpeye, töre romanları olarak gruplayabileceğimiz Sinekli Bakkal, Tatarcık, Sonsuz Panayır… önemlidir.

Halide Edip Adıvar Eserleri

Ateşten Gömlek, Vurun Kahpeye, Handan, Tatarcık, Sinekli Bakkal (roman); Dağa Çıkan Kurt (öykü); Mor Salkımlı Ev, Türk’ün Ateşle İmtihanı (anı)…

YAKUP KADRİ KARAOSMANOĞLU (1889-1974)

Gençlik döneminde Fecr-i Âti topluluğu yazarlarından olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Türk edebiyatındaki yerini, daha sonraki dönemlerde yazdığı romanlarıyla kazanmıştır. Romanlarında Türk toplumunun Tanzimat Dönemi’nden günümüze değin geçirdiği siyasal ve toplumsal gelişimleri, birbirini tamamlayan “nehir roman” tanımına uyan bir bütünlük içinde yansıtmıştır. II. Abdülhamit’in baskısına karşı çıkarak Avrupa’ya kaçan Türklerin yaşamını “Bir Sürgün”, Tanzimattan Birinci Dünya Savaşı’na kadar geçen sürede yetişen üç kuşağın çatışmalarını “Kiralık Konak”, Meşrutiyet dönemi parti kavgalarını “Hüküm Gecesi”, Mütareke İstanbul’unun yozlaşmış yaşamını “Sodom ve Gomore”, Kurtuluş Savaşı yıllarının Anadolu köyünü “Yaban” romanında anlatmıştır. Pek çok yabancı dile de çevrilmiş olan Yaban, edebiyatımızda köy konusuna bilinçle ve “İstanbul aydını”na Anadolu gerçeği konusunda eleştirel bir tutumla yaklaşan ilk romandır. Yakup Kadri Karaosmanoğlu, güçlü üslubuyla da tanınmış bir yazarımızdır.

Yakup Kadri Karaosmanoğlu Eserleri

Yaban, Kiralık Konak, Hüküm Gecesi, Hep O Şarkı, Sodom ve Gomore, Bir Sürgün, Nur Baba, Ankara, Panorama (roman); Bir Serencam, Rahmet, Milli Savaş Hikâyeleri (öykü); Vatan Yolunda, Zoraki Diplomat, Gençlik ve Edebiyat Hatıraları (anı); Okun Ucundan, Erenlerin Bağından (mensur şiir)…

REŞAT NURİ GÜNTEKİN (1889-1956)

Adını “Çalıkuşu” romanıyla duyurmuştur. Bir aşk öyküsü gibi görünen yapıt, ülkücü bir aydın olan Feride’nin kişiliğinde toplumcu bir idealizmin de kaynağı olmuştur. Yazar, romanlarında Anadolu’nun şehir ve kasabalarını, buralardaki insanlarımızın yaşamını anlatarak edebiyatımızda “Anadolu atmosferi”ni yaşatır. Yapıtlarını açık bir konuşma diliyle ve yalın bir üslupla yazmıştır.

Reşat Nuri Güntekin Eserleri

Çalıkuşu, Dudaktan Kalbe, Akşam Güneşi, Acımak, Yeşil Gece, Yaprak Dökümü, Bir Kadın Düşmanı (roman); Sönmüş Yıldızlar, Tanrı Misafiri (öykü); Anadolu Notları (gezi); Taş Parçası, Hançer, Balıkesir Muhasebecisi, İstiklal (tiyatro)…

REFİK HALİT KARAY (1888-1965)

Öykü, roman, deneme türlerinde çeşitli yapıtlar veren Refik Halit Karay, yalın Türkçenin başarıya ulaşmasında büyük payı olan yazarlardan sayılmaktadır. Ününü, siyasal yergi ve mizah yazılarıyla sağlayan sanatçı, Türk öykücülüğünü (Nabizade Nazım’ın Karabibik ve Ebubekir Hazım Tepeyran’ın Küçük Paşa gibi yapıtları sayılmazsa) Anadolu’ya yönelterek edebiyatımızda yeni bir ufuk açmıştır. Anadolu’daki sürgün yıllarının ürünü olan öykülerine “Memleket Hikâyeleri” adını vermesi bu nedenledir. Roman çalışmalarıyla da tanınan Refik Halit Karay, yapıtlarını yalın bir dille yazmış; fakat Anadolu yaşamını anlatan yapıtlarında bile şive taklidinden kaçınmış, kişilerini düzgün bir İstanbul Türkçesiyle konuşturmuştur.

Refik Halit Karay Eserleri

Sürgün, İstanbul’un Bir Yüzü, Yezidin Kızı, Bugünün Saraylısı, Çete (roman); Memleket Hikâyeleri, Gurbet Hikâyeleri (öykü)…

FALİH RIFKI ATAY (1894-1971)

Makale, anı, gezi yazısı, söyleşi türlerinde yapıtlar veren Falih Rıfkı Atay, gazeteciliği yanında Birinci Dünya Savaşı’ndan günümüze değin yaşanan olay ve çalkantıları anlatan anılarıyla da tanınmış bir yazardır. Batılılaşma ve Atatürk Devrimleri konusunu başlıca siyasi ve ulusal bir dava olarak benimsemiştir.

Falih Rıfkı Atay Eserleri

Zeytindağı, Ateş ve Güneş, Çankaya (anı); Denizaşırı, Bizim Akdeniz, Taymis Kıyıları, Hind, Yolcu Defteri (gezi); Roman (röportaj-roman)…

Not: Milli edebiyat dönemi sanatçıları grubundan olmayıp o dönemde yaşamış ve sanat faaliyetlerinde bulunmuş sanatçılar farklı bir bölümde işlenmiştir.